Theo Công an TP. Hà Nội, từ ngày 01/6, hộ kinh doanh có doanh thu từ 01 tỉ đồng/năm trở lên thuộc nhóm cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp tới người tiêu dùng như cửa hàng tạp hóa, quán ăn, nhà hàng, khách sạn, trung tâm thương mại buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, theo quy định tại Nghị định 70/2025/NĐ-CP.

Đây là một trong những bước đi quan trọng trong cải cách hệ thống thuế, phù hợp với xu thế chuyển đổi số và quản lý thuế điện tử hiện nay, là biện pháp nhằm chấm dứt cơ chế thuế khoán, giúp chống gian lận, thất thu thuế hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, bởi mọi hộ kinh doanh đều phải tuân thủ nghĩa vụ thuế trên cùng một phương thức minh bạch như nhau.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.

Tuy nhiên, thời gian qua rất nhiều người nộp thuế hiểu nhầm về việc chuyển tiền vào tài khoản cá nhân và các nội dung trong Nghị định 70/2025/NĐ-CP, nhiều cửa hàng ở Hà Nội đã cố tình từ chối thanh toán bằng chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt nhằm “né” thuế. Công an TP. Hà Nội cho biết, đây là hành vi vi phạm pháp luật, thể hiện sự thiếu ý thức trách nhiệm đối với nghĩa vụ tài chính công.

Theo quy định tại khoản 4, Điều 6 Luật Quản lý thuế 2019 (sửa đổi, bổ sung 2024) thì trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, mỗi hộ kinh doanh cần chú ý để chấp hành nếu không sẽ vô tình vi phạm pháp luật, vướng vào vòng lao lý.

Để tránh những rủi ro tiềm tàng, bị truy thu thuế, nghiêm trọng hơn là các tội nặng hơn trong tương lai, Công an TP. Hà Nội khuyến cáo người nộp thuế là cá nhân, hộ kinh doanh cần chủ động tìm hiểu và nắm rõ các nội dung để chú ý chấp hành, tuân thủ pháp luật.

Theo đó, các hộ, cá nhân kinh doanh cần hiểu rõ doanh thu kê khai không đến từ bán hàng và thu được tiền. Mà bản chất doanh thu kê khai thuế đến từ việc chuyển giao quyền sở hữu, sử dụng hàng hoá cho người mua, không phân biệt là đã thu được tiền hay chưa.

Hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh hay không đăng ký kinh doanh mà có hoạt động kinh doanh bán hàng, dịch vụ thì vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế của hộ kinh doanh.

Ngoài ra, vấn đề thanh toán bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản. Cần hiểu rõ rằng nghĩa vụ thuế xảy ra trên tổng số doanh thu chứ không phải chỉ khi doanh thu phát sinh bằng cách chuyển khoản vào tài khoản cá nhân, mới phải thực hiện nghĩa vụ thuế, trường hợp thu tiền mặt hoặc kê khai doanh thu thấp hơn thực tế không thể “né” được nghĩa vụ thuế.

Bên cạnh đó, không hiểu nhầm về ghi nội dung nhận tiền, dù nội dung giao dịch có thay đổi thế nào đi nữa, dòng tiền đó vẫn bị coi là thu nhập từ hoạt động kinh doanh. Ngành thuế và các cơ quan chức năng có đủ nghiệp vụ để xác minh, đối chiếu thông tin và nếu người nộp thuế không chứng minh được nguồn gốc rõ ràng, họ sẽ bị nghi ngờ trốn thuế.

Cần xem xét dưới góc độ pháp lý một cách nghiêm túc

Theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội, hành vi này cần được xem xét dưới góc độ pháp lý một cách nghiêm túc.

Thứ nhất, đây là hành vi có dấu hiệu trốn tránh nghĩa vụ thuế. Theo quy định của Luật Quản lý thuế 2019 (sửa đổi, bổ sung 2024), các tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm kê khai đầy đủ, trung thực doanh thu phát sinh để làm căn cứ tính thuế. Việc cố tình yêu cầu khách không ghi nội dung hoặc chỉ nhận tiền mặt nhằm che giấu giao dịch thực tế là hình thức gian lận thuế, nếu bị phát hiện, người vi phạm có thể đối mặt với nguy cơ bị xử phạt hành chính, hoặc trong một số trường hợp nghiêm trọng, còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định về tội “Trốn thuế”.

Thứ hai, hành vi né tránh thanh toán không dùng tiền mặt đi ngược lại chủ trương hiện đại hóa quản lý thuế và thúc đẩy nền kinh tế số của Nhà nước. Trong bối cảnh cả hệ thống chính trị đang đẩy mạnh chuyển đổi số, sử dụng hóa đơn điện tử và thanh toán không tiền mặt để minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, thì việc từ chối chuyển khoản nhằm lẩn tránh sự kiểm soát của cơ quan thuế không chỉ là vi phạm nghĩa vụ công dân, mà còn làm suy yếu hiệu lực quản lý nhà nước, tạo ra môi trường cạnh tranh thiếu công bằng giữa các hộ kinh doanh.

Thứ ba, cũng cần thừa nhận rằng hiện tượng này xuất phát một phần từ tâm lý e ngại và thiếu hiểu biết pháp luật của một bộ phận hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Họ lo ngại rằng khi chuyển sang chế độ thuế theo doanh thu thực tế, mọi giao dịch sẽ bị “soi xét”, trong khi bản thân họ lại chưa được trang bị kỹ năng kế toán – thuế cần thiết, hoặc không có điều kiện đầu tư công nghệ phù hợp. Do đó, để xử lý vấn đề một cách hiệu quả, ngoài việc tăng cường giám sát, chế tài, cơ quan chức năng cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật và có lộ trình chuyển đổi hợp lý, giúp các hộ kinh doanh thích nghi dần với hệ thống thuế hiện đại, thay vì phản ứng tiêu cực như hiện nay.

Ngoài ra, cũng theo luật sư, việc các hộ kinh doanh từ chối nhận tiền chuyển khoản hoặc yêu cầu khách không ghi nội dung giao dịch phản ánh một sự hiểu sai hoặc hiểu chưa đầy đủ về chính sách thuế hiện hành.

Cụ thể, nhiều người cho rằng nhận tiền qua chuyển khoản sẽ “tự động bị truy thu thuế” hoặc bị cơ quan thuế giám sát toàn bộ tài khoản cá nhân. Đây là quan điểm thiếu cơ sở pháp lý. Hiện nay, cơ quan thuế không tự động thu thuế dựa trên giao dịch chuyển khoản, cũng không theo dõi tài khoản ngân hàng một cách tùy tiện. Việc xác định nghĩa vụ thuế vẫn dựa trên nguyên tắc tự kê khai – tự nộp thuế, kết hợp với hậu kiểm, chứ không phải căn cứ vào từng giao dịch chuyển tiền riêng lẻ. Do đó, lo ngại rằng mọi khoản chuyển tiền đều bị “đánh thuế” là không chính xác.

Bên cạnh đó, một số hộ kinh doanh đang có sự hiểu nhầm rằng chỉ cần thanh toán bằng tiền mặt thì sẽ không bị quản lý thuế. Đây là suy nghĩ sai lầm và mang tính đối phó. Bởi, theo lộ trình xóa bỏ thuế khoán, việc áp dụng chế độ thuế theo doanh thu thực tế sẽ đi kèm yêu cầu sử dụng hóa đơn điện tử và ghi chép đầy đủ doanh thu – bất kể hình thức thanh toán là tiền mặt hay chuyển khoản. Cơ quan thuế có thể xác minh thông tin từ nhiều nguồn khác nhau như dữ liệu hóa đơn, đơn tố giác, thông tin từ ngân hàng, nhà cung cấp dịch vụ điện tử, chứ không chỉ phụ thuộc vào chứng từ ngân hàng. Vì vậy, việc chỉ nhận tiền mặt không đồng nghĩa với việc né tránh được nghĩa vụ thuế.

Cuối cùng là tâm lý “càng lộ doanh thu, càng bị thu thuế cao” cũng là một hiểu lầm phổ biến. Trên thực tế, nếu kê khai trung thực, hợp lý và được hướng dẫn đúng cách, nhiều hộ kinh doanh vẫn có thể được hưởng mức thuế phù hợp, thậm chí được miễn hoặc giảm thuế theo chính sách hỗ trợ hộ nghèo, vùng khó khăn, hoặc trong giai đoạn mới chuyển đổi. Việc công khai doanh thu còn giúp người kinh doanh nâng cao uy tín, dễ tiếp cận tín dụng ngân hàng, mở rộng kinh doanh trong dài hạn.

Tóm lại, chính sự thiếu hiểu biết đầy đủ về cơ chế quản lý thuế và tâm lý e ngại tiếp xúc với cơ quan nhà nước đã khiến nhiều hộ kinh doanh lựa chọn giải pháp đối phó, thay vì chủ động thích nghi. Đây là điều mà các cơ quan chức năng cần quan tâm, để không chỉ tăng cường quản lý, mà còn hướng dẫn, hỗ trợ người dân hiểu và tuân thủ đúng pháp luật.