Gia đình NSƯT Lê Mai là một trong những trường hợp đặc biệt, với ba thế hệ kế tiếp nhau sống và cống hiến cho nghệ thuật.

LTS: Nghệ sĩ khi có được thành công, ngoài sự cố gắng của bản thân, họ thường nói mình được “Tổ nghề đãi”, được “ăn cơm Tổ”. Trong giới nghệ thuật, có những gia tộc gặt hái được nhiều vinh quang nhờ miệt mài, đắm đuối với nghề. Có gia tộc ba, bốn đời đều được Tổ thương, cho lộc. VietNamNet xin giới thiệu loạt gia tộc như thế. 

Ở tuổi 85, nghệ sĩ Lê Mai được phong tặng danh hiệu NSƯT, một sự ghi nhận muộn màng nhưng xứng đáng cho những đóng góp bền bỉ của bà trong suốt mấy chục năm hoạt động nghệ thuật. Nhưng không chỉ có riêng Lê Mai, tên tuổi các thành viên trong đại gia đình 3 thế hệ nghệ thuật này – từ bố mẹ, đến chồng bà, các em trai rồi 3 cô con gái đã tạo nên một dấu ấn hiếm có trong lịch sử sân khấu và điện ảnh Việt Nam.

Nền tảng từ gia đình nghệ thuật

Sinh năm 1938 tại Hải Phòng, Lê Mai là con gái của nhà viết kịch, nhà thơ Lê Đại Thanh – người hoạt động tích cực trong Đoàn kịch Trung ương cùng thời với Thế Lữ, Song Kim. Ngoài công việc sáng tác, ông còn là giáo viên, từng dạy nhiều học trò nổi tiếng như nhà văn Nguyên Hồng, nhà văn Nam Cao hay Trung tướng Bằng Giang. NSƯT Lê Mai.
Mẹ của NSƯT Lê Mai – bà Đinh Ngọc Anh – là con gái một nhà tư sản đất Cảng, từng là diễn viên trong đoàn kịch Gió Biển. Hai người em trai của NSƯT Lê Mai cũng tiếp nối truyền thống gia đình: họa sĩ Lê Đại Chúc và đạo diễn – NSND Lê Chức.

Tuổi trẻ của Lê Mai gắn với Đoàn kịch Trung ương, nơi bà không chỉ gắn bó công tác mà còn nên duyên với NSND Trần Tiến – một trong những nghệ sĩ gạo cội của sân khấu kịch Việt Nam.

NSND Trần Tiến bắt đầu nghệ thuật với sân khấu chèo năm 1954 rồi bén duyên với kịch nói và điện ảnh. Ông từng học khóa diễn viên danh tiếng năm 1961 cùng với các tên tuổi như Thế Anh, Đoàn Dũng, Thanh Tú…

Suốt sự nghiệp hơn nửa thế kỷ, ông để lại dấu ấn với các vai diễn kinh điển: Đại Cát trong Quẫn, Đế Thích trong Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Cố vấn ái tình trong Kén rể… Những vai diễn ấy nổi tiếng đến mức khán giả quên cả tên thật mà gọi Trần Tiến bằng tên nhân vật.

Không chỉ là một nghệ sĩ biểu diễn tài hoa, ông còn là người biết sáng tạo ngay trong vai diễn, không ngại “tranh quyền” đạo diễn để làm cho vai hợp lý hơn kể cả khi đạo diễn là Lưu Quang Vũ hay Nguyễn Đình Nghi. Ở lĩnh vực điện ảnh, ông góp mặt trong hơn 20 bộ phim lớn nhỏ, trong đó có Thằng Bờm, Chuyện làng Nhô, Hà Nội 12 ngày đêm...

Tuy vậy, cuộc sống riêng của NSND Trần Tiến và NSƯT Lê Mai gặp nhiều sóng gió. Họ chia tay nhau và ông đã qua đời cách đây vài năm. 3 người con gái – 3 nữ nghệ sĩ tài danh chính là kết tinh đẹp đẽ của một cuộc hôn nhân nghệ thuật. NSƯT Lê Mai và con gái – NSND Lê Khanh.
Ba cô con gái tài sắc vẹn toàn

Người con gái cả là NSƯT Lê Vân (sinh năm 1958) – từ một diễn viên múa, đã khẳng định vị trí vững chắc trong điện ảnh với những vai diễn để đời: Duyên trong Bao giờ cho đến tháng 10, chị Dậu trong Chị Dậu, Ló trong Thương nhớ đồng quê… Vai diễn trong Bao giờ cho đến tháng 10 đã mang về cho chị giải Bông Sen Vàng năm 1985. Tháng 10 năm 2006, Lê Vân phát hành tự truyện Lê Vân, yêu và sống – một cuốn sách gây tiếng vang song cũng tranh cãi, kể lại chân thực về cuộc đời và gia đình nghệ sĩ của mình. NSND Lê Khanh vẫn miệt mài theo đuổi nghệ thuật.
Người con thứ là NSND Lê Khanh (sinh năm 1963), một trong số ít nghệ sĩ được phong tặng danh hiệu NSND khi mới 38 tuổi. Với một sự nghiệp đồ sộ ở cả sân khấu lẫn điện ảnh, Lê Khanh ghi dấu ấn với các vai diễn đa dạng: Juliet trong Romeo và Juliet, Dexdemona trong Otenlo, Lý Chiêu Hoàng trong Rừng trúc… Trên màn ảnh, chị cũng gây tiếng vang với các vai trong Mùa hè chiều thẳng đứng, Điều anh chưa kịp nói, Gái già lắm chiêu...

Lê Khanh là người duy nhất trong 3 chị em còn hoạt động nghệ thuật sôi nổi ở tuổi ngoài 60, liên tục xuất hiện trong các gameshow, phim điện ảnh mới và đóng vai trò huấn luyện, cố vấn cho nhiều chương trình nghệ thuật. Chồng chị – đạo diễn, NSƯT Phạm Việt Thanh cũng vẫn miệt mài theo nghệ thuật. 3 chị em nổi danh làng nghệ thuật: NSND Lê Khanh – NSƯT Lê Vân – NSƯT Lê Vi.
Người con út là NSƯT Lê Vi tuy kín tiếng hơn hai chị nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng khán giả. Vai diễn trong Cây bạch đàn vô danh (1996) đã giúp chị giành giải Bông Sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam năm đó.

“Tôi nghĩ mình may mắn khi có 3 người con trưởng thành như vậy. Các con muốn làm gì cũng được, miễn là chúng thấy vui là mình cũng vui”, NSƯT Lê Mai chia sẻ.

Gia đình NSƯT Lê Mai – NSND Trần Tiến là một minh chứng sinh động cho một gia tộc nghệ thuật điển hình, nơi tình yêu sân khấu, điện ảnh được truyền từ máu thịt, từ hơi thở, để từ thế hệ này sang thế hệ khác, nghệ thuật vẫn được gìn giữ, phát triển và lan tỏa.