NSND Nguyễn Hải mang quân hàm Đại tá công an, từng phụ trách Đoàn kịch Công an Nhân dân. Hiện ông là Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển nghệ thuật ứng dụng thuộc Hiệp hội làng nghề Việt Nam. Trong cuộc trò chuyện với VietNamNet, NSND Nguyễn Hải đã chia sẻ về hành trình chông gai để đến với con đường nghệ thuật cũng như những câu chuyện hậu trường đằng sau những vai diễn phản diện “để đời”. NSND Nguyễn Hải. Ảnh: Thu An 
Bị bố từ mặt vì diễn vai “đểu” quá đạt 

– Từ một người từng đào hầm lò, cơ duyên nào dẫn ông đến với nghề diễn viên?

Trước khi làm diễn viên, tôi quyết định học ngành khai thác hầm lò ở Trường Đại học Mỏ – Địa chất khóa 1975-1980. Tốt nghiệp năm 1980, tôi đi làm kỹ sư hầm mỏ một thời gian. Đến năm 1981, tôi dự thi Trường đại học Sân khấu & Điện ảnh rồi trúng tuyển.

Trong quá trình tôi làm việc ở hầm mỏ tại tỉnh Quảng Ninh, đoàn diễn của Nhà hát kịch Việt Nam thường xuyên xuống đây để biểu diễn kịch cho công nhân. Lúc ấy, tôi được tiếp xúc với các nghệ sĩ gạo cội thời bấy giờ như Trọng Khôi, Thế Anh, Trần Tiến. Các bác bảo tôi có năng khiếu và động viên thi vào Đại học Sân khấu & Điện ảnh.

– Ông bắt đầu sự nghiệp diễn xuất như nào?

Trong quãng thời gian sinh viên nghèo khó, tôi phải chật vật làm nhiều công việc để mưu sinh, từ bán giấy báo cũ đến làm thuê cho các cửa hàng. Ngoài ra, tại thời điểm đó công việc diễn xuất chưa đa dạng như bây giờ nên tôi cũng ít có cơ hội được tham gia diễn xuất thực chiến.

Nhưng sau khi tốt nghiệp năm 1986, tôi may mắn được tham gia đoàn diễn kịch của Đại học Sân khấu & Điện ảnh và đi diễn tại một số tỉnh. Đặc biệt, vai Thiết trong vở kịch Ông không phải là bố tôi của Lưu Quang Vũ đã tạo nên bước đệm để tôi tiến xa hơn với nghề nhờ để lại dấu ấn đặc biệt đối với các đạo diễn.

Nhờ vai diễn này, tôi khẳng định được năng lực diễn xuất và được tuyển chọn cộng tác với Đoàn kịch nói Công an Nhân dân sau 4 năm. Đến năm 1991, tôi được vào biên chế của đơn vị và được đeo quân hàm thiếu uý chuyên môn kỹ thuật (hàm xanh).

– Công việc diễn xuất tại môi trường đoàn kịch công an khác gì với các đơn vị nhà hát kịch bên ngoài thưa ông?

Đoàn kịch nói Công an Nhân dân thực hiện nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước và bộ, ngành giao phó với chức năng hoạt động nghệ thuật. Để thực hiện sứ mệnh chính trị, Đoàn kịch nói Công an Nhân dân chịu sự quản lý và chỉ đạo trực tiếp của Bộ Công an và Bộ VHTTDL.

Mỗi nghệ sĩ trong đoàn mang trên vai trọng trách không chỉ làm nghệ thuật mà còn lan tỏa hình ảnh người chiến sĩ công an yêu nước, tận tụy vì nhân dân đến với công chúng.

– Một Đại tá công an chuyên đóng vai tội phạm hay nhân vật phản diện hay công an biến chất có gì mâu thuẫn?

Đeo hàm Đại tá công tác là sắc phục của ngành trong quá trình công tác. Tuy nhiên, đóng vai phản diện là hoạt động nghệ thuật. Khi làm công tác văn hóa nghệ thuật, không phải ai cũng có thể diễn tốt vai phản diện.

Việc phân vai đều do đạo diễn quyết định theo yêu cầu của kịch bản. Có thể có những người hình thức hợp nhưng lối diễn, phong cách lại không hợp. Với vai như vậy, cách diễn, phong cách diễn phải đảm bảo yêu cầu của kịch bản và đạo diễn bộ phim.

– Điều gì khiến các đạo diễn liên tiếp chọn ông với vai phản diện?

Khi mới về nhà hát Công an Nhân dân, tôi hay được phân những vai chính diện. Tuy nhiên, những vai diễn này không tạo được dấu ấn và thành công như những vai phản diện tôi đóng sau này. Đến khi đóng vai Trịnh Khả trong Chuyện làng Nhô, tôi trượt dài với những vai phản diện trên truyền hình và cả trên sân khấu. Thậm chí sau khi bộ phim phát sóng, bố đã từ mặt vì tôi diễn vai “đểu” đạt quá khiến hàng xóm bàn tán, xì xào.

Từng “mất ăn, mất ngủ” vì Cấn trong phim “Quỳnh búp bê” NSND Nguyễn Hải và Phương Oanh trong “Quỳnh búp bê”. 
– Vai diễn nào đối với ông là khó nhất?

Thực ra, vai ngắn hay vai dài không quan trọng với diễn viên. Vai nào cũng có cái khó riêng. Nhưng vai diễn khiến tôi phải trăn trở là Trịnh Khả trong Chuyện làng Nhô, vai Trần Hùng Lân trong phim Bí mật những cuộc đời hay vai Tổng Giám đốc Lê Thanh trong Chạy án.

Nhưng đối với tôi, vai diễn khó nhất là Cấn trong phim Quỳnh búp bê. Trong môi trường công an, chúng tôi không có điều kiện, thời gian để đi karaoke hay tung tăng bên ngoài xã hội. Trước khi quay, tôi phải đến quán karaoke khoảng 10 hôm để giao lưu và tìm hiểu những mặt trái của các quán karaoke.

Tôi muốn vai Cấn phải chân thực và gần gũi với thực tế nhất, để khán giả có thể thấy hình như đâu đó họ đã gặp kiểu người như vậy ngoài đời.

– Ông muốn được đóng các vai chính diện không hay đóng khung mình vào những vai phản diện mà các đạo diễn đã chọn?

Vai chính diện ở các sân khấu kịch tôi được diễn rồi. Giờ mong muốn phim truyền hình ưu ái dành cho tôi các vai chính diện. Tôi vẫn chờ đợi và không biết khi nào mới thành hiện thực.

– Khi đóng cảnh nóng với diễn viên nữ ít tuổi hơn và bằng tuổi con mình, ông có gặp nhiều trở ngại?

Khi hoạt động nghệ thuật, tôi chỉ quan tâm đến chất lượng công việc và thành công của bộ phim. Dĩ nhiên, trước khi bấm máy, tôi và bạn diễn cũng như đạo diễn sẽ phải thống nhất với nhau đóng cảnh này như thế nào, động tác ra sao. Tôi không coi các bạn diễn viên là con mình mà là đồng nghiệp nên không trở ngại gì về mặt cảm xúc. Tuy nhiên, tôi có một nguyên tắc: Nếu không nhập vai tốt thì cảnh phim sẽ trở nên thiếu chân thực nhưng không được phép diễn quá “thật” và cần có kỹ thuật diễn xuất tốt để tránh nảy sinh những vấn đề không đáng có.

– Sau khi về hưu ông còn tham gia đóng phim nhiều không?

Sau khi nghỉ hưu, tôi ít đóng phim dần. Tôi sẽ chỉ đóng phim và nhận vai diễn nếu đạo diễn mời và kịch bản phù hợp với tôi. Ở tầm tuổi này, tôi không tham vọng hào quang để đi xin vai diễn, thay vào đó tập trung vào công việc đang làm ở Viện nghiên cứu phát triển nghệ thuật ứng dụng.