Nổi tiếng với vai trò là nghệ sĩ hài tại Nhà hát Chèo Quân đội, song ít ai biết rằng trước đó Trung tá Xuân Nghĩa – em ruột nghệ sĩ Xuân Hinh, từng là thợ kỹ sư điện và hàn.

Sau khi tốt nghiệp cấp 3, Xuân Nghĩa học nghệ thợ điện và thợ hàn tại Trường cơ điện Yến Viên. Trong quá trình học tập tại trường, anh có tham gia hội diễn nghệ thuật quần chúng của trường và đạt được huy chương, giải thưởng với tiết mục hát quan họ của mình. Trung tá Xuân Nghĩa trong bộ quân phục. 
Nhờ những thành tích ghi nhận từ các cuộc thi, Xuân Nghĩa ngày càng tự tin về năng lực với giọng hát của mình ở dòng nhạc dân gian. Niềm đam mê và tình yêu dành cho nghệ thuật truyền thống không ngừng được bồi đắp, tiếp thêm cho anh quyết tâm theo đuổi con đường nghệ thuật chèo.

“Sinh ra trên miền đất Kinh Bắc giàu truyền thống văn hóa, tôi đã sớm nuôi dưỡng tình yêu với những làn điệu dân ca như quan họ và chèo. Nghe những bài hát dân ca của những bậc tiền bối đi trước, tôi khao khát một ngày nào đó mình cũng được đứng trên sân khấu chuyên nghiệp như vậy”, Xuân Nghĩa chia sẻ.

Thật may mắn, Xuân Nghĩa biết nắm bắt cơ hội nên đã dự thi vào Nhà hát Chèo Quân đội trong một đợt tuyển diễn viên vào năm 1996. Trước khi đi thi, Xuân Nghĩa được anh trai Xuân Hinh dắt sang nhà NSND Mạnh Tuấn để tập luyện.

“Đầu tiên, cụ (NSND Mạnh Tuấn) bảo tôi thử tiết tấu rồi diễn thử một đoạn hài. Khi tôi nêu ý tưởng và biểu diễn cho cụ xem, cụ khen tôi có chất hài và giọng tốt”, Xuân Nghĩa chia sẻ.   Xuân Nghĩa ngoài đời. 
Nhận thấy năng khiếu của Xuân Nghĩa, NSND Mạnh Tuấn đã giúp anh dạy vài điệu hát hề. Nhờ đó, khi thi tuyển vào Nhà hát Chèo Quân đội, anh đã thể hiện xuất sắc với nét duyên hài hước qua vài điệu hát chèo.

Với màn trình diễn xuất sắc, anh đã trúng tuyển vào lớp diễn viên chèo của Nhà hát Chèo Quân đội và được phân về Đại học Văn hóa nghệ thuật Quân đội để học tập và rèn luyện. Sau khi theo học ở trường khoảng 3 năm, anh tốt nghiệp và được phong hàm Thiếu úy với thành tích xuất sắc và sự chấp hành kỷ luật tốt.

“Trong môi trường quân đội, kỷ cương và kỷ luật bao giờ cũng được đặt lên hàng đầu. Mỗi thành viên trong Nhà hát Chèo Quân đội vừa là nghệ sĩ, vừa là chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa, lan tỏa và gìn giữ những giá trị nghệ thuật truyền thống của dân tộc”, Xuân Nghĩa chia sẻ. Xuân Nghĩa biến hoá trên sân khấu chèo. 
Để có được những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc, Xuân Nghĩa may mắn có được những người đồng nghiệp ăn ý và đồng điệu về mặt diễn xuất, trong đó có NSND Tự Long. “Anh Tự Long là một người đa tài và hai anh em diễn rất ăn ý với nhau. Nhưng giờ anh ấy lên làm lãnh đạo nên chúng tôi ít cơ hội được diễn chung với nhau”, Xuân Nghĩa chia sẻ.

Điều nghệ sĩ Xuân Nghĩa học hỏi được nhiều nhất ở NSND Tự Long là niềm đam mê và trách nhiệm với công việc. Hình ảnh một người lãnh đạo nhiệt huyết và luôn làm mới mình trở thành nguồn cảm hứng đối với Xuân Nghĩa trên hành trình theo đuổi và gìn giữ nghệ thuật truyền thống. “NSND Tự Long tham gia chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai đã tạo ra một hiệu ứng tốt với khán giả. Tự Long giờ đây không chỉ là nghệ sĩ của nhà nước, của quân đội nữa mà còn là nghệ sĩ của nhân dân”, Xuân Nghĩa chia sẻ.