Bộ Y tế đề xuất sẽ ưu tiên tài chính hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật với gia đình sinh con một bề, có hai con gái và quy định các biện pháp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh phù hợp với mỗi địa phương và cả nước.

Bà Đào Hồng Lan, bộ trưởng Bộ Y tế, phát biểu tại lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số thế giới 11-7 – Ảnh: D.LIỄU

Đây là chia sẻ của bà Đào Hồng Lan, bộ trưởng Bộ Y tế, trong lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số thế giới (11-7) năm 2025 và công bố báo cáo tình trạng dân số thế giới năm 2025 của quỹ dân số Liên hợp quốc, do Bộ Y tế phối hợp quỹ dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam tổ chức sáng 11-7.

Phát biểu tại buổi lễ, bà Đào Hồng Lan nhấn mạnh tổng tỉ suất sinh của Việt Nam đang ở mức thấp kỷ lục và tiếp tục xu hướng giảm. Năm 2024, tỉ suất sinh chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học của nước ta.

Bên cạnh đó, dù tốc độ gia tăng tỉ số giới tính khi sinh đã được khống chế so với giai đoạn trước, mất cân bằng giới tính vẫn cao và chưa ổn định.

Năm 2024, Việt Nam ghi nhận tỉ số giới tính khi sinh là 111,4 bé trai/100 bé gái – cao hơn hẳn mức cân bằng tự nhiên là khoảng 105/100.

Một thực trạng đáng lo ngại khác là tình trạng mang thai ở tuổi vị thành niên, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại các khu vực Tây Nguyên, trung du và miền núi phía Bắc vẫn phổ biến, chiếm đến 21,9%.

Trong khi đó, dù tuổi thọ trung bình đã tăng, nhưng người Việt Nam chỉ sống khỏe mạnh trung bình 65 năm, sau đó phần lớn mỗi người đều mắc nhiều bệnh, cho thấy còn nhiều thách thức về chất lượng sống và sức khỏe.

Trước những thách thức về cơ cấu dân số, già hóa, chất lượng sống và bình đẳng giới, Bộ Y tế đang tích cực xây dựng Luật Dân số và chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số giai đoạn 2026 – 2035, đặt con người làm trung tâm của mọi chính sách phát triển.

“Bộ Y tế đề xuất nhiều chính sách mang tính đột phá, đáng chú ý như hỗ trợ tiền mặt hoặc hiện vật với các gia đình sinh con một bề, có hai con gái.

Hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con, khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội và các hỗ trợ khác phù hợp với tình hình phát triển kinh tế – xã hội của từng thời kỳ.

Quy định chính sách khám sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc và điều trị dị tật bẩm sinh. Xây dựng hệ thống chăm sóc người cao tuổi, cấp học bổng và miễn học phí cho sinh viên ngành lão khoa”, bà Lan nhấn mạnh.

Liên hợp quốc ghi nhận nỗ lực của Việt Nam

Phát biểu tại lễ mít tinh, bà Pauline Tamesis – điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam – cam kết sẽ tiếp tục đồng hành với Việt Nam trong việc bảo đảm tiếp cận phổ cập các dịch vụ sức khỏe sinh sản có chất lượng, mở rộng giáo dục giới tính toàn diện và xây dựng chính sách dân số toàn diện.

Ông Matt Jackson, trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam – cũng chia sẻ qua báo cáo tình trạng dân số thế giới năm 2025, và nhấn mạnh không thể có phát triển bền vững nếu thiếu quyền tự quyết sinh sản.

Khi đảm bảo quyền lựa chọn của mỗi người, chúng ta đang trao quyền cho các gia đình, thúc đẩy bình đẳng giới và mở ra tiềm năng thay đổi cơ cấu dân số.