Tôi lấy chồng năm 25 tuổi, về làm dâu một gia đình nề nếp ở vùng quê Bắc Bộ. Anh là con một, tôi về nhà chồng cũng coi như gánh vác luôn việc nhà: chăm sóc bố mẹ chồng già yếu, lo cơm nước đồng áng, rồi sinh hai đứa con chỉ cách nhau hai năm. Cuộc sống khó khăn, tiền bạc không đủ, anh quyết định đi xuất khẩu lao động ở Nhật Bản để đổi đời.

Chuyến đi đó, tôi là người chạy vạy khắp nơi vay nợ, đứng tên trả góp ngân hàng. Nhà nội thì chỉ đủ tiền lo cơm từng bữa, còn bên ngoại tôi cũng chẳng khá hơn. Thế nhưng tôi tin: chỉ cần vợ chồng đồng lòng, rồi sẽ qua hết.

Hai năm đầu, đêm nào anh cũng gọi về. Gọi cho tôi, gọi cho con. Có lần còn bật cả tiếng chuông chùa ở Kyoto để con nghe, nói là “bên này yên bình lắm, cố gắng đợi bố về, mình sẽ mua được nhà, trả hết nợ”. Tôi mừng lắm. Mỗi lần nghe giọng anh, tôi như được tiếp thêm sức mạnh, gồng lên nuôi con, chăm bố mẹ anh không một lời oán than.

Nhưng sang năm thứ ba, tần suất gọi giảm dần. Lúc đầu là do “làm ca đêm”, sau là “hết tiền sim”, rồi “công ty siết điện thoại”. Tôi bắt đầu thấy lạ, có lần nhắn hàng chục tin mà không một hồi âm. Gọi thì toàn thuê bao.

Tôi lo, nhưng bố mẹ chồng bảo thôi đừng làm to chuyện, đàn ông đi xa phải biết nhẫn nhịn, đừng để thiên hạ cười.

Rồi một sáng đầu tháng Chín, khi tôi đang hong tã cho con thì mẹ chồng hớt hải chạy sang. Mặt bà tái mét, tay cầm một tờ giấy in kèm hình dấu đỏ.

– Nó… nó mất rồi con ơi… Tai nạn lao động bên Nhật. Công ty báo là không cứu được… Giờ chỉ có thể đưa tro cốt về…

Tôi chết sững. Mắt tối sầm. Tôi hét lên rồi ngã quỵ ngay giữa sân. Mọi thứ như sụp đổ.

Mấy ngày sau, nhà chồng họp kín. Mẹ chồng lặng lẽ bảo: “Chúng ta không làm tang lớn. Nó chết xa xứ, đã hỏa táng rồi, giờ chỉ đưa về đặt trong nhà thờ tổ là đủ. Không rình rang gì hết, tránh điều tiếng.”

Tôi gào lên phản đối, nhưng cả nhà im lặng. Không một ai khóc. Không một ai chuẩn bị áo tang. Mọi thứ lạnh lùng đến đáng sợ.

Tôi bắt đầu sinh nghi. Một người đàn ông con một, ra đi khi còn vợ con ở nhà, mà lại không được làm ma cho tử tế? Tại sao không có giấy báo tử, không có hồ sơ y tế, chỉ có một cái lọ gốm đóng nắp kín?

Tôi âm thầm lần tìm những người cùng đi Nhật năm đó. Qua một người bạn cũ ở huyện bên, tôi xin được số một anh từng làm chung xưởng với chồng mình. Anh ta chết lặng khi nghe tin:

– Gì cơ? Mất á? Không thể nào… Hôm trước tôi còn thấy anh ấy đăng ảnh đi ăn ở Osaka với vợ người Nhật…

Tôi lặng đi. “Vợ người Nhật?”

Tôi chết lặng. Hắn còn sống. Không chỉ sống mà còn sống tốt. Có vợ mới, có con, và cắt đứt mọi liên lạc với quê nhà.

Tôi lặng lẽ về quê, làm một việc tưởng chừng điên rồ: mang lọ tro cốt ấy đi giám định ADN. Tôi giả vờ “lo lắng về tro người lạ gửi nhầm”, gửi mẫu xét nghiệm đối chiếu với tóc của con tôi và bố mẹ chồng.

Kết quả: tro cốt không liên quan huyết thống. Thậm chí không phải tro người – chỉ là tro củi trộn lẫn xương động vật!

Tôi cầm kết quả đó lao thẳng vào cuộc họp họ tổ, ngay trước ngày giỗ ông nội chồng – dịp cả họ tụ họp đông đủ.

Tôi đập hồ sơ xét nghiệm xuống giữa bàn:

– Đây! Cái gọi là “tro cốt con trai trưởng họ” hóa ra chỉ là trò lừa bịp! Nhà các người dựng chuyện nó chết, để che giấu việc nó đã có vợ khác bên Nhật. Vừa giữ thể diện cho dòng họ, vừa bịt miệng tôi, để tôi nuôi con, trả nợ thay!

Mặt ai nấy tái mét. Trưởng họ run run không nói nên lời. Mẹ chồng tôi ngã ngồi ra ghế. Cả họ im lặng như nhà có tang thật.

Tôi nhìn họ một lượt:

– Từ hôm nay, tôi không còn liên quan gì tới cái họ này. Hai đứa con tôi, tôi tự nuôi. Nợ tôi, tôi trả. Nhưng danh dự của tôi, tôi phải lấy lại.

Nói rồi, tôi quay lưng đi, mang theo hai đứa nhỏ. Trên lưng tôi là balô, trên tay là tập hồ sơ sự thật. Nhưng trong lòng, tôi nhẹ nhõm hơn bao giờ hết.

Một tháng sau, tôi đưa con lên thành phố, xin được công việc văn phòng nhỏ. Người ta quý tôi vì thật thà, chăm chỉ. Tôi từng bước đứng lên – không phải nhờ một người đàn ông nào, mà bằng chính hai bàn tay mình.

Còn chồng cũ tôi? Tin nhắn cuối cùng hắn gửi về xin “giải quyết thủ tục ly hôn và bỏ tên trong hộ khẩu”, tôi chỉ nhắn lại đúng một câu:

“Anh đã chết rồi mà?”