Từ 1/7, lao động nam không chỉ được nghỉ tối đa 14 ngày khi vợ sinh con mà còn có thể linh hoạt sử dụng quỹ nghỉ trong 60 ngày đầu sau sinh.

Mở rộng thời gian nghỉ thai sản của nam giới

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (số 41/2024/QH15) có hiệu lực từ 1/7.

Khoản 2 Điều 53 vẫn giữ nguyên số ngày nghỉ thai sản cho lao động nam (5, 7, 10 hoặc 14 ngày làm việc tùy vợ sinh thường, sinh mổ hay sinh đa thai). Cụ thể, lao động nam được nghỉ 5 ngày làm việc nếu vợ sinh thường; 7 ngày làm việc khi vợ sinh con phải phẫu thuật hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi; 10 ngày làm việc nếu vợ sinh đôi, trường hợp sinh ba trở lên thì được nghỉ thêm 3 ngày làm việc cho mỗi con tính từ trẻ thứ ba trở đi; 14 ngày nếu vợ sinh đôi phải phẫu thuật. Trường hợp sinh ba trở lên phải phẫu thuật thì nam giới được nghỉ thêm 3 ngày làm việc cho mỗi con tính từ trẻ thứ ba trở đi.

Điểm mới là người cha có thể chia nhỏ thời gian nghỉ thành nhiều đợt, miễn sao đợt đầu và đợt cuối đều nằm trong 60 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh và tổng cộng không vượt quá số ngày quy định. Trước đây, Điều 34 Luật BHXH 2014 buộc cha phải nghỉ liền mạch và dùng hết quỹ nghỉ trong 30 ngày đầu sau sinh.

Một thay đổi đáng chú ý khác là mở rộng đối tượng: nam giới đóng BHXH tự nguyện liên tục từ 6 tháng trong 12 tháng trước khi vợ sinh con cũng được hưởng trợ cấp thai sản. Luật 2014 chỉ bảo hộ nhóm đang đóng BHXH bắt buộc, khiến nhiều lao động phi chính thức không được hưởng quyền lợi này.

Về mức hưởng, Luật 2024 tiếp tục quy định nam giới nghỉ thai sản được hưởng trợ cấp hằng ngày bằng 100% bình quân tiền lương đóng BHXH của 6 tháng gần nhất, tương tự quy định cũ. Tuy nhiên, khoản trợ cấp một lần khi mẹ không đủ điều kiện nay chuyển sang “mức tham chiếu” do Chính phủ ban hành, tối thiểu không thấp hơn lương cơ sở, thay cho cách tính “2 tháng lương cơ sở” trước đây.

Luật mới cũng bổ sung bảo vệ trường hợp thai kỳ rủi ro: nếu thai từ 22 tuần trở lên bị lưu hoặc mẹ tử vong, người cha được nghỉ và hưởng trợ cấp thai sản như sinh con sống. Quy định này không được nêu cụ thể trong Luật 2014, thường phải trích dẫn từ văn bản hướng dẫn dưới luật.

Quy trình nhận chế độ thai sản của lao động nam

Ngay sau khi vợ sinh con, người cha đang đóng BHXH bắt buộc chỉ cần chuẩn bị bản sao giấy khai sinh hoặc giấy chứng sinh của bé; nếu muốn được tính mức nghỉ cao hơn vì sinh mổ hoặc trẻ dưới 32 tuần, hồ sơ bổ sung thêm giấy ra viện hoặc xác nhận của cơ sở y tế ghi rõ tình trạng ca sinh.

Người lao động nộp bộ hồ sơ này cho doanh nghiệp chậm nhất 45 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ nghỉ thai sản của mình. Sau khi tiếp nhận, người sử dụng lao động phải lập danh sách và chuyển toàn bộ giấy tờ lên cơ quan BHXH trong 7 ngày làm việc. Cơ quan BHXH có thêm 7 ngày làm việc để giải quyết, hoặc 5 ngày nếu người cha tự nộp hồ sơ (trường hợp đã nghỉ việc, không còn công ty).

Tiền trợ cấp – tương đương 100 % mức bình quân tiền lương đóng BHXH của 6 tháng gần nhất – sẽ được chi trả qua tài khoản ngân hàng, trực tiếp tại BHXH hoặc thông qua doanh nghiệp, tùy lựa chọn của người lao động.

Với BHXH tự nguyện, thủ tục gọn hơn: người cha chỉ mang bản sao khai sinh (hoặc giấy chứng sinh) nộp thẳng cho BHXH trong 60 ngày kể từ ngày con chào đời. Cơ quan BHXH xử lý trong vòng 5 ngày làm việc và chi trợ cấp cố định 2 triệu đồng mỗi con, nguồn chi từ ngân sách Nhà nước.

Lưu ý, nếu nộp hồ sơ muộn hoặc doanh nghiệp/BHXH giải quyết quá hạn, các bên phải kèm văn bản giải trình; việc chậm trễ gây thiệt hại có thể phải bồi thường theo Điều 92 của Luật.