– Để đạt mục tiêu sản xuất 1 triệu xe vào 2030 và nội địa hóa 80% trong 2026, VinFast cam kết thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ, nhưng các chuyên gia cũng chỉ ra thách thức và yêu cầu về hệ sinh thái đồng bộ.

VinFast mới đây đã tổ chức Hội nghị “Tăng cường nội địa hóa và phát triển hệ thống nhà cung cấp” – sự kiện quy mô được xem là lớn nhất từ trước đến nay dành cho các nhà cung ứng nội địa với sự tham dự của hơn 1.000 doanh nghiệp. Trong đó, khoảng 700 doanh nghiệp là đối tác hiện hữu và hơn 300 doanh nghiệp là đối tác tiềm năng.

Tham vọng triệu xe đi cùng những cam kết

Bà Thái Thị Thanh Hải – Phó Chủ tịch Tập đoàn Vingroup kiêm Phó Tổng giám đốc VinFast toàn cầu đã công bố tham vọng lớn: mục tiêu nội địa hóa 80% vào năm 2026, sản xuất 500.000 xe vào năm 2027 và tiến tới 1 triệu xe/năm vào năm 2030.

“VinFast mong muốn chia sẻ cơ hội phát triển và thành công với cộng đồng doanh nghiệp trong nước, cùng nhau tạo nên nội lực mạnh mẽ, gia tăng năng lực cạnh tranh toàn cầu cho công nghiệp ô tô Việt Nam”, bà Hải nhấn mạnh.

Để hiện thực hóa tham vọng trên, VinFast công bố loạt chính sách hỗ trợ. Trong đó đơn vị sẽ ưu đãi 50% phí thuê đất trong 3 năm đầu, 20% trong 5 năm tiếp theo cho các đối tác đầu tư xây dựng nhà máy tại hai tổ hợp sản xuất ô tô VinFast tại Hải Phòng và Hà Tĩnh.

VinFast cũng cam kết bao tiêu sản phẩm đầu ra theo kế hoạch thống nhất với các doanh nghiệp đối tác. Hãng ô tô thương hiệu Việt còn cho biết sẽ kết nối với đối tác nước ngoài để nhận chuyển giao công nghệ, kinh nghiệm, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Cơ hội lớn nhưng cần quyết tâm từ nhiều phía

Chia sẻ bên lề hội nghị, PGS. TS. Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, đánh giá cao tham vọng của VinFast.

“Đối với hoạt động kinh doanh thì việc mở ra cơ hội là quan trọng nhất. Kế hoạch phát triển của VinFast đối với cả ô tô điện, xe máy điện tại Việt Nam lẫn các thị trường nước ngoài, với tốc độ tăng trưởng cao, mở ra một cơ hội rất lớn”, ông Thiên nhận định. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh đây là cuộc chơi đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ.

Đồng quan điểm, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng Việt Nam đang ở giai đoạn “cần hơn bao giờ hết” phải phát triển ngành công nghiệp nội địa sau 40 năm Đổi mới. Bà chỉ ra thực tế dù thu hút nhiều FDI, nền kinh tế vẫn phụ thuộc lớn vào bên ngoài và chưa xây dựng được năng lực tự chủ vững chắc.

Theo bà Lan, hiện nay, hơn 50% công nghiệp chế biến chế tạo của Việt Nam thuộc về các nhà đầu tư nước ngoài. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu thay đổi, đặc biệt với chính sách thuế của Tổng thống Trump, Việt Nam không thể tiếp tục phát triển chỉ dựa vào năng lực của các nhà đầu tư nước ngoài.

“Việt Nam không có cách nào khác là vượt lên bằng nội lực của mình, bằng các ngành công nghiệp nội địa của mình, để chứng minh được chúng tôi đang sản xuất, sản phẩm của tôi chứ không phải của nước ngoài, kể cả những phần phụ liệu hoặc là phụ kiện bên trong”, bà Lan nhấn mạnh.

Vai trò quan trọng của “người dẫn dắt”

PGS. TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, đánh giá kế hoạch phát triển của VinFast mở ra cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp hỗ trợ Việt Nam.

“Đấy là không gian để các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam có thể tiếp cận và liên kết với VinFast để định hình một ngành công nghiệp ô tô – không phải chỉ của VinFast mà là của Việt Nam đúng nghĩa”, ông Thiên nhận định.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của “người dẫn dắt”. Bà dẫn chứng kinh nghiệm từ Toyota: “Ông chủ của Toyota chia sẻ: Tôi chỉ có 3 nhà máy ở Nhật thôi, còn lại có mấy nghìn nhà máy nhỏ để làm. Chính các doanh nghiệp đó – khoảng 3.000 doanh nghiệp phụ trợ, là nền tảng để tôi phát triển”.

VinFast xuất hiện như “người dẫn dắt đủ quy mô để dẫn dắt ngành công nghiệp phụ trợ, đủ quy mô lớn để cam kết dùng được tất cả các sản phẩm phụ”, theo nhận định của bà Lan.

Niềm tin và thách thức cho nhà cung cấp Việt

Từ góc độ hiệp hội ngành hàng, TS. Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), ghi nhận những hành động cụ thể và cam kết mạnh mẽ từ VinFast, điều mà bà cho là khác biệt so với những lời kêu gọi chung chung trước đây.

Chính sách bao tiêu đầu ra được xem là yếu tố then chốt, giúp doanh nghiệp yên tâm đầu tư vào công nghệ, nhà xưởng và mở rộng quy mô.

Bà Bình nhận định thị trường ô tô Việt Nam còn nhiều tiềm năng. “Hiện ta chỉ có 22 xe ô tô trên 1.000 dân trong khi với GDP này lẽ ra phải 200 xe/1.000 dân như các nước khác. Vì thế VinFast còn bán được xe, các doanh nghiệp yên tâm sản xuất không phải lo”, vị này đánh giá.

Tuy nhiên, bà Bình cũng không phủ nhận những thách thức lớn mà các nhà cung cấp Việt Nam phải đối mặt. Đó là yêu cầu khắt khe về chất lượng, công nghệ, khả năng quản trị và đặc biệt là năng lực tài chính để đầu tư theo kịp quy mô sản xuất lớn của VinFast.

“Bản thân doanh nghiệp thuộc công nghiệp hỗ trợ chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Vấn đề đầu tiên là vốn. Muốn vào ngành phải đầu tư mới, đòi hỏi vốn cao. Ta có thể kém sức cạnh tranh ngay trên sân nhà vì họ vay ngân hàng quốc tế với lãi suất thấp”, bà Bình lo ngại.

Rõ ràng, tham vọng của VinFast không chỉ là câu chuyện của riêng hãng xe này. Nó đặt ra bài toán lớn về việc xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp ô tô hoàn chỉnh tại Việt Nam, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ từ doanh nghiệp đầu tàu, các nhà cung cấp và cả cơ chế, chính sách hỗ trợ từ nhà nước để biến mục tiêu nội địa hóa thành hiện thực.

Giấc mơ “Detroit của Đông Nam Á” và vai trò của cả hệ thống

PGS. TS. Trần Đình Thiên đánh giá với mục tiêu phát triển ngành công nghiệp ô tô “hướng xanh”, VinFast chắc chắn là một “lựa chọn quốc gia”. Ông nhấn mạnh: “Mục tiêu phát triển ngành công nghiệp ô tô là một mục tiêu quốc gia, là một chiến lược đã ấp ủ nhiều năm mà bây giờ chúng ta có điều kiện để thực hiện”.

“Nếu không tốc độ, không bứt lên nhanh thì chúng ta dễ thua, đặc biệt khi có sự cạnh tranh khốc liệt từ những tay chơi như Trung Quốc, Thái Lan, tới đây là Ấn Độ”, ông Thiên cảnh báo.

Từ thực tế đó, các chuyên gia đều nhấn mạnh vai trò quan trọng của Nhà nước trong việc hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp ô tô. PGS. TS. Trần Đình Thiên cho rằng cần “hỗ trợ thông qua doanh nghiệp như VinFast để thực hiện sự hỗ trợ đó thì hiệu quả hơn”.

“Muốn hỗ trợ doanh nghiệp hỗ trợ cho ngành ô tô, thì chính là thông qua doanh nghiệp như VinFast. Bởi VinFast sẽ biết được trong chuỗi của mình, khâu nào cần thêm doanh nghiệp hỗ trợ, cần bao nhiêu”, ông Thiên giải thích.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cũng kỳ vọng Nhà nước sẽ lắng nghe và thiết kế các chính sách phù hợp. “Nhiều cuộc họp Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp gỡ các doanh nghiệp đã nêu yêu cầu rất cao và lắng nghe. Rất cần các tiếng nói của doanh nghiệp để giúp Chính phủ thiết kế được những chính sách tốt”, bà Lan nói.

Với tham vọng 1 triệu xe và nội địa hóa 80%, VinFast đang mở ra cơ hội cho Việt Nam xây dựng một ngành công nghiệp ô tô thực sự của riêng mình. Kết quả sẽ phụ thuộc vào sự đồng lòng của toàn bộ hệ thống, bao gồm cả doanh nghiệp, Nhà nước và xã hội.