Dữ liệu mở thầu 37 tuyến xe buýt tại TPHCM cho thấy doanh nghiệp lớn có nhiều cơ hội mở rộng thị phần. Trong khi đó, tình trạng “thất thế” của các hợp tác xã xe buýt tại TPHCM ngày càng rõ nét.

Trao đổi với phóng viên Dân trí, lãnh đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM cho biết, từ nay đến giữa tháng 6, trung tâm sẽ công bố các đơn vị trúng thầu 37 tuyến xe buýt trợ giá trên địa bàn thành phố.

Cuộc “đổi chủ” của hàng loạt tuyến xe buýt sắp tới không chỉ được kỳ vọng giúp tiết kiệm thêm tiền trợ giá cho Nhà nước, mà còn phản ánh sự thay đổi trong cơ cấu thị phần của các doanh nghiệp xe buýt trên địa bàn thành phố.

Nhiều tuyến buýt đông khách sắp đổi chủ

Ngày 31/3, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM đăng tải thông báo mời đấu thầu khai thác 37 tuyến xe buýt có trợ giá trên địa bàn thành phố. Các tuyến xe này được phân chia thành 17 gói thầu. Có những gói thầu gộp chung 4-5 tuyến.

Theo Sở Xây dựng TPHCM, các tuyến xe buýt được đấu thầu lần này đang do 8 đơn vị vận tải khai thác. Kết quả đấu thầu sẽ xác định các đơn vị này có được tiếp tục khai thác tuyến buýt đó hay phải nhường cho đơn vị khác.

Trong số 37 tuyến buýt được đấu thầu, Hợp tác xã 19/5 đang khai thác 12 tuyến, SaigonBus khai thác 9 tuyến, Hợp tác xã Thanh Sơn có 5 tuyến, Hợp tác xã Việt Thắng có 3 tuyến… Các doanh nghiệp này đứng trước tình thế phải tham gia đấu thầu hoặc ngồi nhìn tuyến xe của mình đang khai thác được chuyển giao cho đơn vị khác.

Là đơn vị có nhiều tuyến buýt trong danh sách đấu thầu nhất, Hợp tác xã 19/5 đứng trước nguy cơ mất 2 tuyến buýt đông khách hàng đầu trong mạng lưới buýt TPHCM là tuyến 33 (Bến xe An Sương – Đại học Quốc gia) với tần suất 360 chuyến xe/ngày và tuyến 150 (Bến xe buýt Chợ Lớn – Ngã ba Tân Vạn) với tần suất 320 chuyến/ngày.

Tuyến 150 xuất phát từ trung tâm TPHCM, qua Tân Vạn (Bình Dương) tới ngã tư Vũng Tàu (Đồng Nai), là tuyến xe buýt có trợ giá hiếm hoi đi qua 3 tỉnh, thành, nên lượng hành khách luôn đông đúc. Ngay cả khi Metro Bến Thành – Suối Tiên với lộ trình song song được đưa vào khai thác, tuyến buýt 150 vẫn rất đắt khách.

“Sở dĩ tuyến 150 hấp dẫn vì điểm cuối kéo dài tới ngã tư Vũng Tàu (Đồng Nai), gom được rất nhiều khách từ đó. Ngồi ở bến Tân Vạn là thấy xe xuất bến liên tục, cỡ 5 phút/chuyến”, anh Nguyễn Minh Tuấn, hành khách đi tuyến 150 mỗi ngày, chia sẻ.

Tuyến buýt số 33 cũng được đánh giá là tuyến đắt khách của Hợp tác xã 19/5 do kết nối từ An Sương đến Đại học Quốc gia. Giá vé tuyến này đối với sinh viên chỉ 3.000 đồng/lượt.

Hãng buýt Phương Trang (Futa Bus) hiện có tuyến 60-1 đi trùng lộ trình với tuyến 33. Tuy nhiên, tuyến của Phương Trang là buýt không trợ giá nên giá vé đắt hơn, khách ít hơn tuyến 33.

Ngoài 2 tuyến buýt nói trên, nhiều tuyến xe đông khách khác cũng được đấu thầu đợt này, như: tuyến 24 (Bến xe Miền Đông – Hóc Môn), tuyến 104 (Bến xe An Sương – Đại học Nông Lâm), tuyến 03 (Bến Thành – Thạnh Xuân)…

Thấy gì từ kết quả mở thầu?

Ngày 22/5, tại buổi họp báo về tình hình kinh tế – xã hội TPHCM, phóng viên đã đề nghị Sở Xây dựng thông tin về việc nhiều hợp tác xã xe buýt trên địa bàn lo lắng trước nguy cơ bị rớt thầu trong đợt đấu thầu 37 tuyến xe buýt do Trung tâm Quản lý giao thông công cộng tổ chức.

Nỗi băn khoăn của các hợp tác xã vận tải trên địa bàn thành phố trở nên rõ rệt sau khi Trung tâm Quản lý giao thông công cộng tiến hành mở thầu 17 gói thầu xe buýt vào cuối tháng 4. Dù sau đó vẫn còn bước chấm điểm (xét thầu), những dữ liệu được công bố tại thời điểm mở thầu cho thấy cục diện “buồn” cho các hợp tác xã kinh doanh xe buýt tại TPHCM.

TPHCM hiện có gần 40 đơn vị kinh doanh dịch vụ xe buýt. Tuy nhiên, chỉ có 6 đơn vị tham gia vào đợt đấu thầu lần này, gồm Phương Trang, Hợp tác xã 19/5, SaigonBus, VinBus, Hợp tác xã Thanh Sơn và Liên hiệp HTX vận tải TPHCM.

Trong đó, Hợp tác xã 19/5 tiếp tục nộp hồ sơ dự thầu tuyến buýt số 33 và 150, cho thấy rõ mong muốn giữ lại 2 tuyến buýt đông khách mà đơn vị đang khai thác. Tương tự, Hợp tác xã Thanh Sơn cũng tích cực dự thầu tại các gói thầu tuyến xe buýt vốn đang do mình khai thác.

Tuy nhiên, hiện tượng “bỏ cuộc” cũng xuất hiện tại nhiều gói thầu khác. Đơn cử, Hợp tác xã 19/5 không dự thầu gói thầu tuyến buýt số 3 và 18, đồng nghĩa chấp nhận dừng khai thác hai tuyến buýt này sau khi thành phố xác định được đơn vị thắng thầu.

Cục diện mở thầu cho thấy nhiều hợp tác xã không tham gia dự thầu, chấp nhận “dừng cuộc chơi”. Một số hợp tác xã có tiềm lực lớn hơn như 19/5 hay Thanh Sơn cũng chỉ dự thầu để giữ các tuyến mà mình đang khai thác.

Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp vận tải như Phương Trang, VinBus và SaigonBus đang cho thấy sự năng nổ trong việc cạnh tranh các gói thầu để mở rộng thị phần.

Trong đó, Phương Trang nộp hồ sơ ở cả 17 gói thầu với mức giá dự thầu rất cạnh tranh. Theo thống kê, doanh nghiệp này đang đưa ra mức giá dự thầu thấp nhất tại 13/17 gói thầu (tương ứng 31 tuyến buýt).

“Tân binh” VinBus cũng tích cực dự thầu và trở thành đơn vị có mức giá dự thầu cạnh tranh tại 4 gói thầu còn lại, trong đó có 2 tuyến buýt đông khách là 33 và 150. SaigonBus cũng cho thấy nỗ lực cạnh tranh thị phần khi “rải hồ sơ” ở cả 17 gói thầu. Tuy nhiên, kết quả mở thầu cho thấy hãng buýt lâu đời này không đạt được mức giá dự thầu cạnh tranh ở bất kỳ gói thầu nào.

Trả lời phóng viên, lãnh đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TPHCM cho biết, đến nay vẫn chưa thể công bố đơn vị trúng thầu tại 17 gói thầu này do phải xét đến nhiều yếu tố. Đơn vị tư vấn đấu thầu đang trong giai đoạn chấm thầu nhằm lựa chọn đơn vị đủ năng lực cũng như đảm bảo tính minh bạch, công bằng và tuân thủ pháp luật.

Theo thông lệ, đơn vị đưa ra giá dự thầu cạnh tranh nhất sẽ có nhiều ưu thế và cơ hội trúng thầu. Điều này càng đúng trong lĩnh vực đấu thầu xe buýt, khi các tiêu chí “tiết kiệm ngân sách”, “giảm tiền trợ giá từ Nhà nước” được đề cao.

Trường hợp thắng thầu nhờ đưa ra mức giá cạnh tranh nhất, Phương Trang sẽ tiếp tục mở rộng thị phần xe buýt vốn đang ngày càng lớn của mình. Trong khi đó, tình trạng “thất thế” của các hợp tác xã xe buýt tại TPHCM sẽ ngày càng rõ nét.

Từ năm 2022, Sở Xây dựng TPHCM đã chỉ đạo Trung tâm Quản lý giao thông công cộng triển khai đấu thầu lựa chọn đơn vị khai thác các tuyến xe buýt. Đến nay, trung tâm đã đấu thầu thành công 45/108 tuyến xe buýt có trợ giá với 498 đầu xe.

Công tác đấu thầu được thực hiện qua hệ thống mạng đấu thầu quốc gia với tiêu chí nâng cao năng lực cạnh tranh, tiết kiệm ngân sách và nâng cao chất lượng dịch vụ của xe buýt.

Trong tháng 5, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng đã mở thầu với 17 gói thầu, bao gồm 37 tuyến xe buýt có trợ giá. Tổng lượng xe tổ chức đấu thầu đợt này là 600 xe, sức chứa từ 40 đến 60 chỗ.

Dự kiến, Trung tâm quản lý giao thông công cộng tiếp tục đấu thầu 19 tuyến xe buýt (khoảng 300 xe) trong quý III và dự kiến đấu thầu các tuyến xe buýt còn lại trong năm 2026.