Ngày Thành đặt chân đến thành phố là một buổi chiều cuối năm, mưa bụi lất phất bay lượn như sương, bám đầy trên vai áo. Chàng trai trẻ từ miền quê nghèo, vừa đỗ đại học – điều mà dân làng vẫn xem như giấc mơ khó tin – lặng lẽ ôm túi đồ nhỏ xíu, lạc lõng giữa dòng xe cộ tấp nập giữa ngã tư.

Suốt buổi, Thành lang thang tìm chỗ trọ, nhưng số tiền ít ỏi trong túi chẳng đủ để đặt cọc. Cậu gõ cửa nhiều nơi, nhưng đều nhận lại cái lắc đầu ái ngại. Trời sầm lại, rồi đổ mưa nặng hạt. Ướt sũng, cậu đứng trước một căn nhà cấp bốn tồi tàn cuối con hẻm nhỏ, gõ cửa thêm một lần, như gõ vào hy vọng cuối cùng.

Cánh cửa hé mở, một bà cụ tầm bảy mươi tuổi hiện ra, lưng đã còng, tay cầm chiếc chổi cũ. Bà nhìn Thành thật lâu – chàng trai gầy nhom, áo quần ướt đẫm, đôi mắt đỏ hoe. Chưa kịp nói gì, bà chỉ về phía căn phòng bên trái:

– Vào nghỉ đi con, có gì tính sau.

Thành bối rối bước vào phòng số 2. Căn phòng trống trơn, chỉ có tấm chiếu cũ trải giữa sàn. Đêm hôm ấy, cậu cuộn mình co ro dưới ngọn đèn mờ nhòe, nghe tiếng mưa rơi trên mái tôn lộp độp. Trong lòng ngổn ngang câu hỏi: liệu một thằng nhà quê như cậu, có tìm được chỗ đứng nơi phố thị này?

Sáng hôm sau, bà cụ đưa lên một tô cháo nóng, bảo:

– Ăn đi, cho ấm bụng. Mẹ thấy con giống thằng cháu út mẹ. Nó cũng đi học xa. Nhưng mà… mất rồi.

Thành cúi đầu, lòng ấm lên. Cậu không biết rằng giây phút ấy đã thay đổi cuộc đời mình.

II. NHỮNG NĂM THÁNG KHÔNG TIỀN, NHƯNG CÓ NGƯỜI THƯƠNG

Suốt 4 năm đại học, căn phòng số 2 là nơi chứa đầy mùi mực in, sách vở và mì gói. Thành học ngày học đêm, làm thêm ở quán cà phê, shipper, phụ hồ. Có lần, cậu bị tai nạn xe khi đi giao hàng, chân sưng tím, vẫn lết về phòng trọ.

Bà cụ biết chuyện, lẳng lặng nấu nồi canh chân giò, để trước cửa. Không hỏi han, không trách mắng. Chỉ nói:

– Làm thì làm vừa thôi. Còn phải giữ sức mà học.

Thành không phải là người dễ rơi nước mắt, nhưng đêm đó, cậu úp mặt vào gối, khóc lần đầu sau nhiều năm. Trong những giấc mơ, cậu thấy người mẹ già nơi quê nhà và một bà mẹ khác – nơi đất khách – cùng dõi theo mình bằng ánh mắt hiền từ.

Mỗi mùa Tết, bạn bè về quê, Thành ở lại thành phố đi làm. Một lần, bà cụ lén mua cho cậu chiếc áo sơ mi mới. Gói kỹ trong túi nilon, đặt lên bàn với tờ giấy nhắn:

“Năm nay mẹ không có quà gì ngoài chiếc áo này. Nhớ mặc vào đi chúc Tết ông trời.”

Cậu cười nghẹn. Không ai trên đời tặng cậu món quà Tết nào từ năm lớp 6. Và từ đó, mỗi mùa xuân, Thành đều mặc chiếc áo đó – như mặc lên người lòng biết ơn.

III. LỜI HỨA GIỮ TRỌN MỘT ĐỜI

Ngày Thành tốt nghiệp, đứng trước cánh cổng đại học, bà cụ đến tiễn. Không hoa, không băng rôn, chỉ một túi cơm nắm và quả trứng luộc.

– Mẹ không có gì cho con ngoài lời chúc. Sau này con thành công, nhớ một điều: giúp lại người khác. Được không?

Thành gật đầu, nghèn nghẹn nói không nên lời.

Cậu đi du học, rồi trở thành giảng viên, tiến sĩ, người đứng đầu một tổ chức giáo dục phi lợi nhuận giúp học sinh nghèo tiếp cận tri thức. Thỉnh thoảng, cậu gửi tiền về cho bà cụ, nhưng luôn bị từ chối.

“Con để dành lo cho mấy đứa nhỏ. Mẹ già ăn bao nhiêu đâu.”

Và rồi… một ngày, bưu điện báo rằng thư không thể chuyển tới nữa. Dãy trọ cũ bị giải tỏa. Không ai biết bà cụ đi đâu.

IV. MÙA ĐÔNG KHÔNG NGƯỜI GIỮ CỬA

Sau nhiều năm, Thành tìm thấy bà cụ trong một viện dưỡng lão xa ngoại ô. Bà già yếu, mù một bên mắt, trí nhớ lẫn lộn. Người con trai cả và con gái út đều mất trong một vụ tai nạn khi đi chợ Tết, để lại bà sống cô độc.

Thành ôm bà, lần đầu tiên gọi một tiếng:

– Mẹ…

Bà khóc. Không phải vì nhận ra anh, mà vì hơi ấm quen thuộc. Bà úp mặt vào ngực anh như muốn ngủ một giấc thật sâu.

Ngày hôm đó, Thành đón bà về sống cùng trong căn nhà nhỏ gần trường đại học. Hai mẹ con lại cùng ăn cơm, lại cùng kể chuyện. Thành mua cho bà chiếc radio cũ để nghe cải lương, như ngày xưa bà bật mỗi khi nấu cơm.

V. MỘT TRƯỜNG ĐẠI HỌC, MỘT HỌC BỔNG, MỘT BÀ MẸ

Khi trở thành hiệu trưởng, việc đầu tiên Thành làm là lập quỹ học bổng “Người Mẹ Số 2”, hỗ trợ học sinh nghèo trên toàn quốc. Câu chuyện về “bà chủ trọ miễn tiền phòng, đổi lấy một lời hứa” được viết trong sách giáo trình, trở thành truyền cảm hứng cho thế hệ sinh viên.

Trên mỗi phong bì học bổng có tấm thiệp nhỏ:

“Tôi từng như bạn. Nếu một ngày bạn thành công, xin hãy giúp người khác.”

Học trò hỏi:

– Thầy ơi, vì sao lại tên “Số 2”?

Thành mỉm cười:

– Vì đó là căn phòng mẹ tôi từng mở cửa cho một thằng sinh viên nhà quê không tiền – là tôi.

VI. MÙA XUÂN VỀ LẠI

Năm bà mất, cũng là năm Thành tròn 50 tuổi. Đám tang bà giản dị, nhưng hàng trăm sinh viên đến đưa tiễn. Người ta lặng người khi nghe câu chuyện về “người mẹ của những ước mơ.”

Mùa xuân năm ấy, Thành trở lại căn nhà cũ – nơi giờ đây là khu kỷ niệm “Người Mẹ Số 2” trong trường đại học. Anh đặt lên bàn thờ bà một cành mai vàng và chiếc áo sơ mi cũ bà từng tặng.

Gió xuân thổi qua, nhẹ như tiếng thì thầm từ một mùa xưa:

– Con đã giữ lời hứa rồi, mẹ yên tâm nhé…

VII. VÀ CÂU CHUYỆN CÒN TIẾP…

Mỗi năm, hàng trăm sinh viên tốt nghiệp từ ngôi trường ấy, bước vào đời mang theo tấm thiệp nhỏ và lời hứa như một lời nhắc nhở:

“Hãy trở thành cánh cửa mở ra cho người khác – như ai đó từng mở cửa cho bạn.”

Và dù bà cụ không còn trên đời, nhưng cái tên “Người Mẹ Số 2” vẫn sống mãi – trong những trái tim từng được cứu bởi một hành động nhỏ, nhưng có thể thay đổi cả một kiếp người.