Nhiều bạn bè của tôi phàn nàn vì tiền điện tăng gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi tháng trước dù nhu cầu sử dụng không tăng đột biến.

Thời gian gần đây, nhiều bạn bè của tôi phàn nàn vì tiền điện tháng 5 tăng gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi so với tháng trước dù nhu cầu sử dụng của gia đình không tăng đột biến. Nguyên nhân được ngành điện lý giải là do nắng nóng kéo dài và áp dụng biểu giá điện sinh hoạt bậc thang lũy tiến.

Cụ thể, kể từ ngày 10/5, giá bán lẻ điện bình quân tăng từ 2.103,11 đồng lên 2.204,07 đồng một kWh (chưa gồm thuế VAT), tương đương tăng 4,8%. Bậc rẻ nhất tính cho hộ gia đình dùng dưới 100 kWh, còn bậc cao nhất từ 701 kWh trở lên. Giá điện các bậc thang 1-5 được tính bằng 90-180% giá bán lẻ điện bình quân (hiện là 2.204,07 đồng một kWh). Như vậy, theo biểu giá mới, giá điện thấp nhất (bậc 1) khoảng 1.984 đồng một kWh và cao nhất (bậc 5) là 3.967 đồng một kWh, chưa bao gồm thuế VAT.

Mức chênh lệch này khiến tổng hóa đơn tiền điện bị đội lên rất cao, gây áp lực tài chính lớn với các gia đình, nhất là trong mùa hè. Trong thực tế, hộ đông người, nhà có trẻ nhỏ hoặc người già không thể tiết kiệm theo mức 100-200 kWh mỗi tháng. Các gia đình sử dụng điều hòa, tủ lạnh, máy giặt… (những thiết bị điện cơ bản) gần như luôn bị đẩy lên các bậc cao, phải trả giá đắt cho nhu cầu thiết yếu.

Điều đáng nói là biểu giá này tạo ra một nghịch lý: dùng càng nhiều thì tiền điện càng “nhảy vọt”. Điều này dường như đi ngược với xu thế chung của thế giới – khi tiêu dùng lớn thường đi kèm giá rẻ hơn vì được khuyến khích tối ưu hóa năng lượng. Nhiều quốc gia đang áp dụng biểu giá điện đơn (một giá cố định cho mọi mức sử dụng), hoặc chia biểu giá theo khung giờ sử dụng. Ví dụ, giờ cao điểm giá cao, giờ thấp điểm giá rẻ nhằm khuyến khích người dân điều chỉnh thói quen tiêu thụ điện mà vẫn đảm bảo sự công bằng giữa các hộ.

Để giá điện ở ta được điều chỉnh theo hướng công bằng, hợp lý hơn, tôi cho rằng có thể nghiên cứu, áp dụng biểu giá điện một giá hoặc kết hợp linh hoạt: cho phép người dân chọn lựa giữa biểu giá bậc thang hoặc biểu giá một giá cố định (đã được EVN thí điểm nhưng cần triển khai rộng).

Ngoài ra, có thể tính giá điện theo thời gian sử dụng: áp dụng công tơ thông minh để phân bổ giá điện theo giờ giúp người dân chuyển hoạt động tiêu thụ điện (giặt giũ, sạc xe điện…) sang giờ thấp điểm. Bên cạnh đó, nên có chính sách hỗ trợ riêng cho nhóm yếu thế (như phiếu điện cho người thu nhập thấp), thay vì “cào bằng” như biểu giá bậc thang hiện nay