Một dự thảo mới về tiêu chuẩn nhiên liệu đang khiến ngành ô tô Việt Nam “đứng ngồi không yên” và nếu được áp dụng như đề xuất thì gần như toàn bộ xe chạy xăng truyền thống sẽ bị khai tử.

Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến cho dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia về mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình (CAFC) của ô tô con. Mục tiêu là tới năm 2030, mức tiêu hao trung bình của toàn bộ xe bán ra không vượt quá 4,83 lít/100km.

Quy định này tính trung bình trên toàn bộ dải sản phẩm của từng hãng. Nếu vượt ngưỡng, doanh nghiệp có thể mua tín chỉ bù trừ từ hãng khác có mức tiêu hao thấp hơn, tương tự cơ chế mua bán tín chỉ carbon quốc tế. Tuy nhiên, nếu sau ba năm vẫn không đáp ứng, doanh nghiệp buộc phải dừng sản xuất, lắp ráp hoặc nhập khẩu cho đến khi có phương án điều chỉnh.

Nguy cơ khai tử xe xăng, dầu

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), mục tiêu 4,83 lít/100km là quá nghiêm ngặt. 96% xe chạy xăng và 14% xe hybrid hiện tại không đạt chuẩn. Điều này đồng nghĩa phần lớn xe động cơ đốt trong, thậm chí cả một số xe lai, có thể buộc ngừng bán.

Ví dụ, Mitsubishi Xpander, một trong những mẫu xe bán chạy nhất thị trường Việt Nam, sử dụng động cơ 1.5L có mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình 6,2 lít/100km. Trong khi đó Ford Everest với trang bị động cơ 2.0L có mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình 6,8 lít/100km, đều vượt hạn mức mới.

Ngược lại, Yaris Cross HEV (3,56-3,8 lít/100km) hay Camry HEV (4,11-4,4 lít/100km) có thể đáp ứng yêu cầu.

Như vậy để duy trì sản lượng bán hàng, trong vòng 5 năm tới, các hãng phải tăng khoảng 868% lượng xe điện hóa (hybrid, xe hybrid cắm sạc, xe thuần điện) – một thách thức lớn trong bối cảnh hạ tầng sạc và thói quen tiêu dùng còn hạn chế.

Đề xuất lộ trình “mềm” hơn

VAMA kiến nghị có lộ trình linh hoạt hơn, lùi mục tiêu xuống 6,7 lít/100km vào năm 2027 và tiến tới 6 lít/100km vào 2030 (thay vì 4,83 lít/100km). Với lộ trình này, các hãng vẫn phải giảm 34% xe xăng và tăng 366% xe điện hóa. Con số trên được xem là thách thức không nhỏ, song vẫn khả thi hơn.

Theo VAMA, với lộ trình này Việt Nam vẫn có thể đạt được mục tiêu giảm 15,66 triệu tấn khí thải CO2 vào năm 2030 như cam kết tại NDC 2022. Bên cạnh đó, kịch bản này sẽ hạn chế tác động đến thị trường so với kịch bản 4,83 lít/100km.

Kiểm soát mức tiêu thụ nhiên liệu của phương tiện giao thông được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm giảm phát thải khí nhà kính và thực hiện các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu. Hành động này đã được nhiều nơi trên thế giới áp dụng, song lộ trình có thể khác nhau tùy tình hình thực tế của mỗi nước.