Xe cũ trước năm 1999 không đạt chuẩn, có thể buộc phải sửa chữa hoặc thay thế mới khi áp dụng chuẩn khí thải phương tiện ô tô.

Giao thông được xác định là nguồn gây ô nhiễm lớn, việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải mới là cần thiết. Ảnh: Tô Thế
Nguyên nhân gây ô nhiễm đến từ giao thông

Tại báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô tham gia giao thông đường bộ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí tại Việt Nam nói chung và một số đô thị lớn nói riêng có xu hướng gia tăng, chủ yếu tập trung vào ô nhiễm bụi, đặc biệt là bụi mịn PM2.5.

Tình hình diễn biến ô nhiễm không khí trên toàn quốc có tính quy luật về mặt thời gian (“mùa” ô nhiễm không khí, mang tính thời điểm trong ngày) và có chiều hướng gia tăng cả về không gian và thời gian tại các thành phố, đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là khu vực Thủ đô Hà Nội trong 03 tháng cuối năm 2024 và tháng 01 năm 2025 có nhiều ngày trong một số thời điểm đã ghi nhận chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức “rất xấu”, gây ảnh hưởng đến chất lượng môi trường và trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí là hoạt động giao thông vận tải, trong đó có hoạt động của các phương tiện giao thông cơ giới đường bộ đang lưu hành. Kết quả nghiên cứu của một số chuyên gia môi trường cho thấy tỉ lệ đóng góp ô nhiễm bụi từ hoạt động giao thông vận tải dao động trong khoảng từ 20% đến 60%.

Hiện nay, Việt Nam là một trong các quốc gia có số lượng xe cơ giới, đặc biệt tại các đô thị lớn có số lượng và mật độ xe lớn tỉ lệ thuận với nguy cơ ùn tắc và tích tụ, mức độ ô nhiễm không khí.

Theo các nghiên cứu môi trường, nồng độ bụi mịn PM2.5 tại các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh thường xuyên vượt ngưỡng khuyến nghị của WHO, trong đó nguồn từ giao thông chiếm tỉ trọng lớn.

Các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong (đặc biệt là xe cũ) có mức phát thải cao hơn nhiều so với các phương tiện mới và chưa có quy định bắt buộc nâng cấp hoặc loại bỏ.

Chưa có cơ chế loại bỏ dần các phương tiện cũ có mức phát thải cao tại các khu vực Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, dẫn đến tình trạng phương tiện cũ vẫn tiếp tục lưu hành, gây ô nhiễm nặng nề hơn cho khu vực trọng điểm này.

Xe cũ trước năm 1999 không đạt chuẩn, có thể buộc phải sửa chữa hoặc thay thế mới

Theo Bộ này, việc chọn giải pháp quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ trong giai đoạn trước 2026 sẽ giúp hạn chế tác động đột ngột đến thị trường ô tô, giúp doanh nghiệp và người dân có thời gian chuẩn bị.

Tạo điều kiện cho các trung tâm đăng kiểm và cơ sở hạ tầng kỹ thuật nâng cấp, đảm bảo khả năng kiểm tra khí thải theo tiêu chuẩn mới. Tác động ô nhiễm không khí giảm dần, đặc biệt ở các thành phố lớn khi loại bỏ dần xe quá cũ có mức phát thải cao.

Tuy nhiên, trong giai đoạn từ năm 2026 trở đi, Bộ cũng nhìn nhận thấy một số tác động tiêu cực có thể xảy ra đó là chi phí sở hữu phương tiện có thể tăng do giá xe mới sản xuất theo tiêu chuẩn khí thải cao hơn.

Phát sinh chi phí cho người dân, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp sử dụng xe cũ trước năm 1999 không đạt chuẩn, có thể buộc phải sửa chữa hoặc thay thế mới phương tiện.

Các doanh nghiệp vận tải buộc phải nâng cấp đội xe, tạo áp lực tài chính nếu không có cơ chế hỗ trợ. Người dân có thể gặp khó khăn trong việc mua bán xe cũ khi các xe có tiêu chuẩn khí thải thấp dần bị loại bỏ khỏi thị trường.

Rủi ro quá tải hệ thống kiểm định trong thời gian đầu nếu không có phương án hợp lý hoặc truyền thông kịp thời. Có thể gây ra vấn đề xã hội, gây ra các phản ứng xã hội nếu thiếu chính sách truyền thông nâng cao nhận thức. Phát sinh khó khăn trong công tác quản lý, kiểm soát tuân thủ. Cần sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật hiện hành để hạn chế gây xáo trộn trong chính sách quản lý.

Do có thời gian chuẩn bị dài và việc thực hiện kiểm định ô tô đã đi vào nề nếp với các cơ sở đăng kiểm hiện có nên tác động tiêu cực được giảm xuống đáng kể.