Sau đám tang chồng, khi nỗi buồn chưa kịp nguôi ngoai, tôi lại đối mặt với tình cảnh đầy cay đắng từ những suy tính của con cái.

Chồng tôi mất chưa đầy 40 ngày, căn nhà còn vương hương khói, văng vẳng tiếng kinh tụng niệm… Nhưng khi chưa kịp gượng dậy sau nỗi đau ấy, tôi lại sắp rơi vào tình cảnh mất đi chỗ dựa tinh thần cuối cùng.

Mấy hôm nay, từ trong căn phòng khép hờ, tôi nghe loáng thoáng tiếng con trai và con dâu thì thầm. Ban đầu, tôi ngỡ chúng chỉ đang bàn chuyện cơm áo, con cái. Nào ngờ, những lời rơi vào tai khiến tim tôi thắt lại. Chúng đang toan tính đưa tôi vào viện dưỡng lão.

Ảnh minh họa: FP
Con dâu tôi lấy lý do bận công việc, không có nhiều thời gian, kinh nghiệm chăm sóc người già để đưa ra đề nghị này với chồng.

Con nói: “Vào viện dưỡng lão, mẹ sẽ được gặp nhiều người cùng tuổi, sẽ không cô đơn, thui thủi một mình như ở nhà.

Đây là cách tốt nhất giúp mẹ được chăm sóc tốt vừa giúp vợ chồng mình có thời gian lo cho tương lai. Quan trọng nhất là chỉ có như thế, vợ chồng mình mới có thể bán căn nhà này đi để lấy vốn làm ăn. Mình nghèo đủ rồi, em không muốn sau này có con, chúng sẽ khổ như mình bây giờ”.

Nghe những câu nói ấy, tôi thấy cuộc đời thật chua chát. Đau lòng hơn, con trai tôi không hề phản bác. Con chỉ xin vợ cho thêm thời gian để tìm cách nói sao cho mẹ đồng ý, làm theo kế hoạch của mình.

Chưa bao giờ trong đời, tôi có cảm giác tủi nhục, tuyệt vọng như vậy. Bỗng chốc tôi cảm thấy mọi niềm tin sụp đổ, cay đắng, tủi hờn bủa vây.

Ở tuổi 77, tôi chỉ mong một mái ấm có con cháu bên cạnh. Tôi từng nghĩ, chồng mất thì còn con trai, con dâu làm chỗ dựa. Nào ngờ trong mắt các con, tôi chỉ là gánh nặng, vật cản trên con đường tiến thân.

Căn nhà này là do một tay vợ chồng tôi dày công tạo dựng. Từng viên gạch, từng viên ngói đều chất chứa mồ hôi, nước mắt của chúng tôi. Nó cũng lưu giữ biết bao ký ức của gia đình này. Vậy mà với con cái, nó chỉ là món tài sản, một thứ để chúng dễ dàng quy đổi ra tiền.

Những ngày qua, không đêm nào tôi có thể chợp mắt. Tôi tủi thân, lạc lõng trong chính mái ấm mà mình từng vun vén. Chính đứa con tôi rứt ruột sinh ra lại tính toán từng bước để đẩy tôi ra ngoài lề cuộc sống của nó.

Mấy hôm nay, lòng tôi giằng xé nhiều nỗi niềm, dự định khi con mở lời đưa mẹ vào viện dưỡng lão, tôi sẽ mắng vào mặt các con. Để chúng hiểu rằng, tôi là mẹ chúng, từng cưu mang, yêu thương con cái thế nào và con không được vứt bỏ người sinh ra mình như một món đồ không còn giá trị.

Nhưng rồi tôi lại nhủ, nếu con cái đã chẳng cần đến mình, cố ở lại chỉ càng làm chúng thêm chán ghét. Những tháng ngày còn lại của tôi cũng sẽ thêm buồn đau, ngột ngạt.

Sáng hôm sau, bà không quát mắng, cũng không van xin. Bà làm một việc mà bản thân trước giờ chưa từng nghĩ tới: gọi về nhà, bảo con trai và con dâu về ăn cơm gia đình. Giọng bà nhẹ, nhưng mắt bà nhìn thẳng vào con trai khi nói: “Tối nay, cả nhà ngồi lại nói chuyện rõ ràng.”

Buổi cơm diễn ra trong không khí ngột ngạt. Con dâu cố né tránh, con trai lúng túng, họ nghĩ mẹ sẽ mềm lòng. Bà đặt chiếc chén xuống, xếp lại tay áo như người từng trải. Bà kể về nửa đời người xây nhà, kể về những đêm thức trắng nuôi con, kể về mồ hôi và niềm tin đã đặt trong từng viên gạch. Bà không hét, không trách móc theo kiểu làm con phải hối hận ngay lập tức — bà kể bằng giọng kể chuyện của người già, chậm rãi, từng mảnh ký ức như những viên gạch già ấm hơi ấm.

Khi câu chuyện khép lại, bà rút trong ngăn tủ ra một phong bì — di chúc viết tay mà bà và chồng đã soạn từ lâu. Bà mở ra đọc. Trong lời lẽ bình thản, bà nêu rõ nguyện vọng: căn nhà là sản nghiệp của hai vợ chồng, nhưng bà muốn được sống phần đời còn lại thật thanh thản — không phải bị đẩy đi như một vật thừa. Bà viết rõ: nếu con cháu không thể chăm sóc hoặc không tôn trọng mẹ, bà sẽ chuyển quyền sở hữu sang một quỹ từ thiện hoặc tặng cho người đã thực sự ở bên bà lúc khó khăn.

Con dâu sững người. Con trai đỏ mặt, câu nói bảo “cần thời gian” bỗng trở nên nhỏ bé. Họ nhận ra, không phải bà đang dùng di chúc để uy hiếp — bà đang đặt ranh giới, đang trao cho họ một lựa chọn: hãy làm con cái, đừng chỉ làm người kế thừa tài sản.

Ngày hôm sau, bà không ở lì trong nhà chờ quyết định của con. Bà ra khỏi cổng, mang theo chiếc cặp nhỏ đựng những bức ảnh, một ít quần áo và cuốn nhật ký của chồng. Bà đến gặp bà Hằng — người hàng xóm đã trồng chung mấy luống rau, đã nấu cho bà những bát cháo ấm khi chồng bà còn nằm viện. Bà nói với giọng giản dị: “Nếu các con không muốn mẹ ở đây nữa thì mẹ sẽ tìm nơi khác để sống cho thanh thản.”

Tin bà chuẩn bị “ra đi” lan nhanh. Một vài người hàng xóm tới thăm, hàng quán trong xóm ghé qua, kể cả mấy người hàng xóm mà bà chưa nói chuyện lâu ngày. Họ ôn lại kỷ niệm, họ bày tỏ sự biết ơn vì bà đã nhiều lần cho họ mượn đồ, nhiều lần nhờ vả. Có người đề nghị: “Mẹ về ở với chúng tôi vài tháng, chúng tôi sẽ chăm sóc.” Một cô cháu họ, vốn làm điều dưỡng ở bệnh viện tỉnh, nhắn tin: “Dì ạ, đừng vào viện dưỡng lão nếu dì không muốn. Có chỗ ở chung cho người già tự quản, dì sẽ có bạn, có sinh hoạt. Nếu dì cần, cháu giúp đưa dì đi xem thử.”

Tấm lòng của cộng đồng làm con trai bà chợt xấu hổ. Anh thấy rõ tấm lòng của mẹ không phải thứ đồ dễ bán đổi, và thấy rõ những con người ở xóm, những ánh mắt quan tâm họ dành cho mẹ — thứ mà tiền không mua được. Anh trở về nhà, ngồi đối diện bà, lần đầu tiên sau nhiều ngày nhìn mẹ như một người đàn bà có quyền được quyết định đời mình chứ không phải là “gánh nặng” cần giải phóng.

“Ba mẹ đã cho con quá nhiều,” anh nói, giọng nghẹn. “Con sai khi nghĩ bán nhà. Con xin lỗi mẹ. Con và vợ sẽ cố gắng hơn.” Con dâu im lặng, ánh mắt lúng túng.

Bà lắng nghe. Bà không vội vàng giấu diếm nỗi vui mừng — nhưng bà cũng không quên rằng có những lời xin lỗi sẽ phai nếu không có hành động. Bà đề nghị một phương án dung hòa: con trai và con dâu cam kết chăm sóc mẹ tại nhà trong vòng sáu tháng; nếu trong sáu tháng đó họ không thực hiện đúng lời hứa — hoặc bà cảm thấy bị bỏ rơi — bà sẽ thi hành di chúc, chuyển căn nhà cho quỹ từ thiện và về sống với cô cháu họ hoặc nơi ở chung mà bà cảm thấy ấm áp.

Thời gian sau đó là thử thách — có ngày họ chu toàn, có ngày vụng về — nhưng dần dần, con trai học cách nấu vài món mẹ thích, con dâu sắp xếp công việc để về sớm hơn. Họ cùng nhau lau bàn thờ, cùng nhau dọn vườn. Những khoảng lặng dần được lấp bằng tiếng kể chuyện, bằng những chiều ngồi bên nhau uống trà.